Dzień decyzji o zjednoczeniu Istrii, Rijeki, Zadaru i wysp z macierzą Chorwacją
25 września, czwartek
Historyczne tło
Po zakończeniu I wojny światowej znaczna część zachodnich terenów dzisiejszej Chorwacji, w tym Istria, Rijeka, Zadar i wyspy adriatyckie, znalazła się pod włoską administracją, a następnie została formalnie włączona do Królestwa Włoch. W okresie międzywojennym prowadzono intensywną politykę italianizacji, co spotkało się z oporem miejscowej ludności chorwackiej i słoweńskiej.
Po kapitulacji Włoch 8 września 1943 roku, na tych terenach wybuchły powstania ludowe, a lokalne komitety wyzwoleńcze przejęły władzę. Już 13 września 1943 roku w Pazinie odbyło się posiedzenie Istriańskiego Komitetu Wyzwoleńczego, który ogłosił przyłączenie Istrii do Chorwacji. Kilka dni później, 25 września 1943 roku, w miejscowości Pazin zwołano Zgromadzenie Ludowe Istrii, Rijeki, Zadaru i wysp, które jednogłośnie podjęło decyzję o zjednoczeniu tych terenów z Chorwacją.
Znaczenie polityczne i symboliczne
Decyzja ta miała ogromne znaczenie polityczne i symboliczne. Była wyrazem woli ludności tych regionów, która przez dekady znajdowała się pod obcym panowaniem. Choć formalne uznanie przyłączenia nastąpiło dopiero po zakończeniu II wojny światowej w wyniku traktatów międzynarodowych (m.in. traktatu paryskiego z 1947 roku), to właśnie wydarzenia z września 1943 roku stanowią fundament chorwackiej narracji o zjednoczeniu narodowym.
Obchody współczesne
Dzień decyzji o zjednoczeniu obchodzony jest w Chorwacji jako święto państwowe, choć nie jest dniem wolnym od pracy. Uroczystości odbywają się głównie w regionach objętych historyczną decyzją – w Istrii, Rijece i na wyspach. Organizowane są wystawy, akademie, koncerty oraz spotkania z kombatantami i historykami. W szkołach i instytucjach kultury przypomina się o znaczeniu tego wydarzenia dla tożsamości narodowej Chorwatów.
Dziedzictwo i pamięć
Święto to ma na celu nie tylko upamiętnienie historycznego aktu zjednoczenia, ale również pielęgnowanie pamięci o walce mieszkańców tych terenów o wolność, samostanowienie i przynależność do chorwackiej wspólnoty narodowej. Jest także okazją do refleksji nad trudną historią regionu, który przez wieki był miejscem ścierania się różnych kultur, języków i wpływów politycznych.
Dzień decyzji o zjednoczeniu Istrii, Rijeki, Zadaru i wysp z macierzą Chorwacją w innych latach
- 2021 25 września, sobota
- 2022 25 września, niedziela
- 2023 25 września, poniedziałek
- 2024 25 września, środa
- 2026 25 września, piątek