Zapusty
4 marca, wtorek
Pochodzenie i znaczenie
Zapusty wywodzą się z przedchrześcijańskich obrzędów związanych z końcem zimy i nadejściem wiosny. W kulturze ludowej były to dni, w których dozwolone było niemal wszystko – jedzenie do syta, picie, tańce i swawole. Ich celem było symboliczne pożegnanie zimy i przygotowanie się na czas postu i duchowego oczyszczenia.
Tradycje i zwyczaje
W czasie zapustów szczególnie popularne były:
* Przebierańcy – mieszkańcy wsi zakładali maski i kostiumy, często przedstawiające zwierzęta, diabły, śmierć czy postacie z życia codziennego. Przebierańcy chodzili od domu do domu, śpiewając, tańcząc i zbierając datki w postaci jedzenia lub pieniędzy.
* Kuligi – konne przejażdżki saniami po śniegu, często połączone z muzyką, śpiewem i wspólnym biesiadowaniem.
* Tłusty czwartek – ostatni czwartek przed Wielkim Postem, w którym tradycyjnie spożywa się pączki i faworki. Uważano, że kto tego dnia dobrze się naje, będzie miał szczęście przez cały rok.
* Ostatki – ostatni dzień zapustów, przypadający we wtorek przed Środą Popielcową. W tym dniu organizowano najhuczniejsze zabawy, które kończyły się symbolicznie o północy, często tzw. „pogrzebem śledzia” – rytuałem oznaczającym początek postu.
Znaczenie społeczne
Zapusty były ważnym elementem życia społecznego. Stanowiły okazję do integracji społeczności, zawierania znajomości, a nawet swatania młodych par. Dla wielu ludzi był to czas radości i odreagowania trudów codziennego życia, zanim nastał czas powagi i wyrzeczeń.
Współczesne obchody
Choć wiele dawnych zwyczajów zapustnych zanikło, w niektórych regionach Polski, zwłaszcza na Podlasiu, Mazowszu czy w Małopolsce, wciąż organizuje się zapustne pochody, zabawy i kuligi. W miastach zapusty często łączą się z ostatkowymi balami karnawałowymi, a tłusty czwartek pozostaje jednym z najbardziej lubianych dni w roku.
Zapusty to barwna i radosna tradycja, która łączy w sobie elementy pogańskich obrzędów, chrześcijańskiego kalendarza liturgicznego i ludowej kultury, przypominając o potrzebie równowagi między zabawą a refleksją.